واکسن پرونار چیه؟ بزنیم یا نه؟ فرق نوع هندی با فایزر + تعداد دُز ها
واکسن پرونار (Prevenar) یکی از مهم ترین ابزار های پزشکی برای پیشگیری از بیماری های ناشی از باکتری استرپتوکوکوس پنومونیه (پنوموکوک) است. این باکتری می تواند عفونت های خطرناکی مانند ذات‌الریه (پنومونی)، مننژیت (التهاب پرده های مغز)، عفونت گوش میانی و باکتریمی (عفونت خون) را ایجاد کند که به ویژه در کودکان خردسال و افراد با سیستم ایمنی ضعیف تهدید جدی محسوب می شود. در این مقاله، به طور کامل و دقیق به فواید، عوارض، دوزها، سنین تزریق، کشور های سازنده و وضعیت آن در ایران پرداخته ایم تا والدین با اطلاعات به روز و قابل اعتماد تصمیم‌گیری کنند.
همچنین ببینید: همه چیز درباره واکسن گارداسیل
واکسن پرونار برای چیست؟ چرا کودکان به آن نیاز دارند؟
واکسن پرونار یک واکسن پنوموکوکال کونژوگه (PCV) است که بدن را در برابر سویه های مختلف باکتری پنوموکوک ایمن می کند. دو نوع اصلی آن، پرونار ۱۳ (Prevenar 13) و پرونار ۲۳ (Pneumovax 23)، در دسترس هستند که پرونار ۱۳ بیشتر برای کودکان استفاده می شود. این واکسن با تحریک سیستم ایمنی، آنتی بادی هایی تولید می کند که از عفونت های شدید جلوگیری می کند.
کودکان زیر ۵ سال به دلیل سیستم ایمنی در حال توسعه، بیشتر در معرض خطر این بیماری ها هستند. به همین دلیل، سازمان بهداشت جهانی (WHO) و مراکز کنترل بیماری (CDC) تزریق این واکسن را در برنامه واکسیناسیون کودکان توصیه می کنند.
فواید واکسن پرونار برای کودکان
پیشگیری از بیماری های کشنده: محافظت در برابر ذات الریه، مننژیت و عفونت‌ه ای خونی.
کاهش عفونت گوش: یکی از شایع ترین مشکلات در کودکان، اوتیت میانی (عفونت گوش میانی)، با این واکسن کاهش می یابد.
ایمنی طولانی مدت: ایمنی ایجادشده معمولا تا چند سال باقی می ماند.
کاهش نیاز به آنتی بیوتیک: با پیشگیری از عفونت ها، مصرف دارو های آنتی بیوتیک کمتر می شود.
حفاظت جمعی: واکسیناسیون گسترده کودکان، انتقال باکتری به بزرگسالان را کاهش می دهد.
عوارض واکسن پرونار: آیا نگران‌کننده است؟
مانند هر سن دیگر، پرونار ممکن است عوارض جانبی خفیفی داشته باشد که معمولا موقتی هستند. این عوارض شامل موارد زیر می‌شود:
عوارض شایع:
- قرمزی، تورم یا درد در محل تزریق
- تب خفیف (معمولا زیر ۳۸ درجه)
- بی‌قراری یا خواب آلودگی
- کاهش اشتها
عوارض نادر:
- تب بالای ۳۹ درجه
- واکنش آلرژیک شدید (مانند کهیر یا مشکل تنفسی) که بسیار نادر است.
نکته مهم: اگر کودک پس از تزریق علائم غیرعادی مانند تشنج یا بی‌حالی شدید نشان داد، فورا به پزشک مراجعه کنید. اما خطر عوارض جدی این واکسن بسیار کمتر از خطرات بیماری های پنوموکوکی است.
دوز ها و سنین تزریق واکسن پرونار: برنامه دقیق برای کودکان
تعداد دوز ها و زمان بندی تزریق به سن کودک در زمان شروع واکسیناسیون بستگی دارد. برنامه استاندارد پرونار ۱۳ به شرح زیر است:
نوزادان (۶ هفته تا ۶ ماه):
۴ دوز: ۲، ۴، ۶ و ۱۲-۱۵ ماهگی
فاصله بین دوز ها: حداقل ۴ تا ۸ هفته
کودکان ۷ تا ۱۱ ماه (واکسینه‌نشده):
۳ دوز: ۲ دوز با فاصله حداقل ۴ هفته + ۱ دوز یادآور در ۱۲-۱۵ ماهگی
کودکان ۱۲ تا ۲۳ ماه:
۲ دوز: با فاصله حداقل ۸ هفته
کودکان ۲ تا ۵ سال:
۱ دوز: کافی است، مگر در موارد خاص (مثل بیماری مزمن) که پزشک ۲ دوز توصیه کند.
محل تزریق: در نوزادان به عضله ران و در کودکان بزرگ تر به عضله بازو تزریق می شود.
همچنین ببینید: بهترین شیر خشک چاق کننده نوزاد برای وزن گیری بالا
اگر دوز واکسن پرونار فراموش شد یا پیدا نشد، چه کنیم؟
دوز فراموش شده: نیازی به شروع مجدد برنامه نیست. دوز بعدی را در اولین فرصت تزریق کنید و با پزشک برای ادامه برنامه مشورت کنید.
عدم دسترسی به واکسن: در ایران گاهی پرونار ۱۳ کمیاب می شود. در این صورت:
با پزشک مشورت کنید، ممکن است جایگزینی مثل سینفلوریکس (Synflorix، حاوی ۱۰ سویه) پیشنهاد شود.
دوز قبلی بی اثر نمی شود، اما تکمیل برنامه برای ایمنی کامل ضروری است.
نکته: فاصله زمانی بین دو ها مهم است، پس تاخیر زیاد را جبران کنید اما خودسرانه عمل نکنید.
چه کسانی باید واکسن پرونار بزنند؟
کودکان سالم: تمام کودکان زیر ۵ سال برای برنامه استاندارد.
کودکان پرخطر: بچه‌هایی با بیماری های مزمن (قلبی، ریوی، دیابت)، نقص ایمنی (HIV، پیوند عضو) یا طحال غیرفعال.
بزرگسالان: افراد بالای ۶۵ سال یا کسانی که سیستم ایمنی ضعیف دارند (با نسخه پزشک).
نکات مهم قبل و بعد از تزریق واکسن پرونار
قبل از تزریق:
کودک را معاینه کنید، در صورت تب بالا یا بیماری شدید، تزریق را به تعویق بیندازید.
سابقه آلرژی شدید به واکسن های قبلی را به پزشک اطلاع دهید.
بعد از تزریق:
محل تزریق را ماساژ ندهید.
برای تب یا درد خفیف، استامینوفن با دوز مناسب (طبق نظر پزشک) استفاده کنید.
پاسخ به سوالات رایج والدین درباره واکسن پرونار
آیا می توان پرونار را با سایر واکسن ها همزمان تزریق کرد؟
بله، مشکلی ندارد و معمولا با واکسن‌های ۲، ۴ و ۶ ماهگی هماهنگ می شود.
ایمنی واکسن تا کی ادامه دارد؟
معمولا چند سال، اما در کودکان پرخطر ممکن است دوز یادآور نیاز باشد.
اگر کودک سرماخورده باشد، تزریق کنیم؟
در سرماخوردگی خفیف مشکلی نیست، اما تب بالا تزریق را به تعویق می اندازد.
همچنین ببینید: آموزش تنظیم خواب نوزاد| روش های تجربی ۱۰۰ درصد تضمینی
نحوه نگهداری واکسن پرونار: چند روز، چند ساعت و کجا؟
واکسن پرونار (Prevenar)، چه نوع فایزر باشد و چه سایر نسخه ها مثل پنوموسیل هندی، باید در شرایط خاصی نگهداری شود تا اثر بخشی خود را حفظ کند. در ادامه به طور خلاصه و دقیق توضیح می دهم:
دما: باید در یخچال با دمای ۲ تا ۸ درجه سانتی‌گراد (۳۶ تا ۴۶ درجه فارنهایت) نگهداری شود. این دما برای حفظ پایداری واکسن حیاتی است.
مدت زمان نگهداری:
تا زمان انقضا که روی جعبه یا ویال درج شده (معمولا چند ماه تا یک سال از تاریخ تولید)، می‌ت وانید آن را در یخچال نگه دارید. تاریخ انقضا را چک کنید و بعد از آن استفاده نکنید.
اگر از یخچال خارج شود (مثلا برای انتقال یا تزریق)، حداکثر چند ساعت (معمولا تا ۶ ساعت) در دمای اتاق (زیر ۲۵ درجه سانتی‌گراد) قابل نگهداری است، اما بهتر است سریع تزریق شود و دوباره در یخچال قرار نگیرد.
کجا نگهداری کنیم:
در یخچال، دور از درب (که دما نوسان دارد) و در بخش میانی یا قفسه های ثابت.
از فریزر دور نگه دارید، یخ زدگی واکسن را خراب می کند.
دور از نور مستقیم خورشید و رطوبت باشد.
نکته مهم: واکسن پرونار معمولا در خانه نگهداری نمی شود و در کلینیک ها، داروخانه ها یا مراکز بهداشتی تحت شرایط استاندارد تا زمان تزریق نگه داشته می شود. اگر آن را خریداری کرده‌اید، فورا به مرکز تزریق ببرید و از حمل طولانی بدون زنجیره سرد (مثل کیف یخ) خودداری کنید.
اقدام عملی: اگر قصد تزریق دارید، همان روز از داروخانه تهیه کنید و در کوتاه ترین زمان به پزشک یا مرکز تزریق برسانید. بیشتر از چند ساعت خارج از یخچال نماند.
همچنین ببینید: شیاف گلیسیرین برای نوزاد| نحوه استفاده
تفاوت های واکسن پرونار هندی و فایزر
ترکیب و ساختار واکسن ها
واکسن پرونار فایزر (PCV13 و PCV20):
PCV13: این واکسن، که توسط شرکت فایزر تولید می شود، شامل ۱۳ سرواستراتیپ مختلف از باکتری پنوموکوک است. این واکسن برای پیشگیری از بیمار هایی مانند ذات الریه، مننژیت، و عفونت های خون ناشی از استرپتوکوک پنومونیه طراحی شده است.
PCV20: نسخه جدیدتر این واکسن، که شامل ۲۰ سرواستراتیپ از پنوموکوک است و پوشش وسیع‌ت ری از سویه ها را ارائه می دهد.
واکسن پرونار هندی (PCV10):
این واکسن توسط شرکت های هندی تولید می شود و معمولا شامل ۱۰ سرواستراتیپ از پنوموکوک است. در مقایسه با واکسن فایزر، این واکسن پوشش کمتری دارد و به همین دلیل ممکن است محافظت کمتری در برابر بعضی سویه های دیگر از این باکتری ایجاد کند.
دُز و نحوه تزریق
واکسن فایزر:
واکسن PCV13 برای کودکان زیر ۲ سال معمولا در ۳ دُز اولیه + ۱ دُز تقویتی تزریق می شود.
برای بزرگسالان، معمولا یک دُز برای پیشگیری از بیماری های پنوموکوک مورد استفاده قرار می گیرد.
در بعضی موارد، برای گروه های پرخطر (مثل افراد بالای ۶۵ سال)، پزشکان ممکن است دُز تقویتی بیشتری توصیه کنند.
واکسن هندی (PCV10):
معمولا ۳ دُز اولیه + ۱ دُز تقویتی برای کودکان توصیه می شود.
مانند فایزر، این واکسن نیز در مواردی به بزرگسالان توصیه می شود، اما بسته به کشور و شرایط خاص، دُز ها ممکن است متفاوت باشند.
اثربخشی و پوشش
واکسن فایزر:
PCV13 و PCV20 پوشش بیشتری برای سرواستراتی پ‌های مختلف باکتری پنوموکوک ارائه می‌دهند. این به این معنی است که این واکسن ها اثر بخشی بالاتری در پیشگیری از انواع مختلف عفونت ها دارند.
PCV20 به دلیل شامل بودن ۲۰ سرواستراتیپ، اثربخشی بیشتری در برابر سویه های مختلف دارد و به همین دلیل برای افراد مسن یا کسانی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، گزینه مناسبی است.
واکسن هندی (PCV10):
این واکسن پوشش کمتری در مقایسه با واکسن فایزر دارد و به‌طور خاص از ۱۰ سرواستراتیپ محافظت می کند. بنابراین، اثربخشی آن در برابر بعضی از انواع نادر پنوموکوک ممکن است کمتر باشد.
قیمت و دسترسی
واکسن فایزر:
به دلیل اینکه این واکسن توسط یک شرکت بزرگ بین المللی تولید می‌شود، قیمت آن معمولا بالاتر است و دسترسی به آن ممکن است در بعضی مناطق محدود تر باشد.
واکسن هندی (PCV10):
این واکسن نسبتا ارزان تر است و تولید آن در هند باعث شده که دسترسی به آن برای بسیاری از کشور های در حال توسعه راحت تر باشد.
ایمنی و عوارض جانبی
هر دو واکسن از نظر ایمنی مورد تایید سازمان های بهداشت جهانی و ملی هستند، اما ممکن است عوارض جانبی جزئی مثل درد محل تزریق، تب، یا خستگی داشته باشند. این عوارض معمولا موقتی هستند و پس از چند روز برطرف می شوند.
واکسن فایزر به دلیل پوشش وسیع تر، ممکن است در برخی افراد حساسیت یا عوارض خاصی ایجاد کند که در صورت نیاز، باید تحت نظر پزشک قرار گیرند.
توصیه ها و کاربرد
واکسن فایزر (PCV13 و PCV20) بیشتر برای بزرگسالان سالمند، افراد دارای بیماری‌های مزمن، یا کسانی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، توصیه می شود.
واکسن هندی (PCV10) بیشتر برای کودکان و افرادی که در مناطقی با دسترسی محدود به واکسن های بین المللی زندگی می‌کنند، مورد استفاده قرار می گیرد.
واکسن فایزر معمولاً به دلیل داشتن پوشش وسیع‌تر برای سرواستراتیپ‌ها و اثربخشی بالاتر، انتخاب بهتری برای افراد در معرض خطر است، به‌ویژه برای سالمندان و بیماران با سیستم ایمنی ضعیف.
واکسن هندی انتخاب مقرون‌به‌صرفه‌تری است، به‌ویژه در مناطقی که دسترسی به واکسن‌های گران‌قیمت دشوار است و برای کودکان گزینه مناسبی است.
همچنین ببینید: بهترین زمان مصرف قطره آد برای نوزاد
جمع بندی: چرا واکسن پرونار برای کودک شما ضروری است؟
واکسن پرونار با پیشگیری از عفونت‌های خطرناک پنوموکوکی، نه‌تنها سلامت کودک شما را تضمین می‌کند، بلکه بار بیماری‌ها را در جامعه کاهش می‌دهد. با وجود عوارض خفیف احتمالی، فواید آن بسیار بیشتر از خطرات است. در ایران، این واکسن به صورت اختیاری در دسترس است و توصیه می‌شود با مشورت پزشک متخصص اطفال، برنامه تزریق را دنبال کنید. اگر دوزی فراموش شد یا دسترسی به آن سخت بود، نگران نشوید؛ با پزشک هماهنگ کنید تا بهترین راهکار را بیابید.