ماه مبارک رمضان، ماه رحمت و مغفرت الهی، فرصتی بی نظیر برای تقرب به خداوند است. در این میان، شب های این ماه ارزش ویژ های دارند و اعمال خاصی برای هر شب توصیه شده است. یکی از این اعمال ارزشمند، نماز شب شانزدهم ماه رمضان است که بر اساس روایتی از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) دارای فضیلتی عظیم است. در این مقاله، به بررسی این روایت، نحوه انجام این نماز و ثواب آن می پردازیم.
همچنین ببینید: جزء شانزدهم قرآن با ترجمه و بدون ترجمه صوتی
روایت پیامبر اکرم (ص) درباره نماز شب شانزدهم
از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) نقل شده است:
«فَمَنْ صَلَّى فِی اللَّیْلَهِ السَّادِسَهَ عَشْرَهَ اثْنَتَیْ عَشْرَهَ بِالْحَمْدِ وَ التَّکَاثُرِ اثْنَتَیْ عَشْرَهَ مَرَّهً»
ترجمه: هر کس در شب شانزدهم ماه رمضان، دوازده رکعت نماز بخواند که در هر رکعت سوره حمد را یک بار و سوره تکاثر را دوازده بار قرائت کند…
این روایت نشان‌دهنده اهمیت این عمل عبادی در یکی از شب‌های ارزشمند ماه رمضان است که می‌تواند انسان را به درجات بالای معنوی برساند.
نحوه انجام نماز شب شانزدهم رمضان
برای انجام این نماز، مراحل زیر را دنبال کنید:
تعداد رکعت‌ها: این نماز در مجموع دوازده رکعت است که به صورت دو رکعتی خوانده می شود (شش نماز دو رکعتی).
قرائت سوره‌ها:
در هر رکعت، ابتدا سوره حمد را یک بار بخوانید.
سپس سوره تکاثر را دوازده بار تکرار کنید.
کیفیت اجرا: مانند سایر نمازهای مستحبی، این نماز را می‌توانید با آرامش و حضور قلب در شب شانزدهم ماه رمضان به جا آورید.
فضیلت و ثواب این نماز
پیامبر اکرم (ص) در ادامه روایت فرموده‌اند:
«خَرَجَ مِنْ قَبْرِهِ وَ هُوَ رَیَّانُ یُنَادِی بِالشَّهَادَتَیْنِ وَ یَدْخُلُ فِی الْجَنَّهِ بِغَیْرِ حِسَابٍ»
ترجمه: کسی که این نماز را بخواند، از قبر خود در حالی بیرون می‌آید که چهره‌ای زیبا و نورانی دارد و منادی شهادت به یگانگی خدا و رسالت پیامبر (ص) را ندا می‌دهد. او بدون حسابرسی وارد بهشت می‌شود.
این ثواب عظیم نشان می‌دهد که انجام این عمل نه تنها در دنیا موجب آرامش و نورانیت قلب می‌شود، بلکه در آخرت نیز جایگاه انسان را نزد خداوند متعال والا می‌سازد.
چرا سوره تکاثر؟
سوره تکاثر با مضمونی درباره پرهیز از دنیا‌پرستی و توجه به آخرت، انسان را به تفکر در هدف اصلی خلقت دعوت می کند. تکرار دوازده باره این سوره در هر رکعت، فرصتی است برای تامل عمیق در معانی آن و دوری از غفلت هایی که زندگی مادی به همراه دارد.
نکات مهم برای انجام این نماز
- زمان: این نماز در شب شانزدهم ماه رمضان (یعنی از غروب روز پانزدهم تا طلوع فجر روز شانزدهم) خوانده می شود.
- حضور قلب: برای بهره‌مندی بیشتر از فضیلت این عمل، سعی کنید با تمرکز و اخلاص آن را به جا آورید.
- دعا پس از نماز: پس از اتمام نماز، دعا و استغفار کنید تا برکت آن مضاعف شود.
همچنین ببینید: سرود ماه رمضان
دعاهای شب شانزدهم رمضان در روایات
جلد اول، بخش احکام ماه رمضان، باب بیستم: در این باب به اعمال و دعا هایی که برای شب و روز شانزدهم ماه رمضان در روایات نقل شده، پرداخته شده است. از جمله مطالب این بخش، مجموعه ای از روایات مربوط به دعا های ویژه شب شانزدهم است.
مِنْهَا مَا وَجَدْنَاهُ فِی کُتُبِ أَصْحَابِنَا الْعَتِیقَهِ فَهُوَ دُعَاءُ اللَّیْلَهِ السَّادِسَهَ عَشَرَ
دعای شب شانزدهم براساس کتاب‌های کهن راویان امامیّه-رحمهم اللّه-:
اللَّهُمَّ سُبْحَانَکَ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ تُعْبَدُ بِتَوْفِیقِکَ وَ تُجْحَدُ بِخِذْلَانِکَ أَرَیْتَ عِبَرَکَ وَ ظَهَرَتْ غِیَرُکَ
خداوندا، منزّهی تو و معبودی جز تو وجود ندارد، به توفیق خود پرستیده می‌شوی و به واسطه‌ی یاری نکردن مورد انکار قرار می‌گیری، عبرت‌ها را نشان داده‌ای
وَ بَقِیَتْ آثَارُ الْمَاضِینَ عِظَهً لِلْبَاقِینَ وَ الشَّهَوَاتُ غَالِبَهٌ وَ اللَّذَّاتُ مُجَاذِبَهٌ
و دگرگونی‌های تو [در طول زمان] آشکار گردیده است و آثار گذشتگان برای پند باقیماندگان، باقی مانده است و خواهش‌های نفس چیره است و لذّت‌ها انسان را به‌سوی خود می‌کشند
نَعْتَرِضُ أَمْرَکَ وَ نَهْیَکَ بِسُوءِ الِاخْتِیَارِ وَ الْعَمَی عَنِ الِاسْتِبْصَارِ وَ نَمِیلُ عَنِ الرَّشَادِ وَ نُنَافِرُ طُرُقَ السَّدَادِ
و ما با امر و نهی تو با اختیار زشت و روی گردانیدن از روشندلی و بصیرت برخورد نموده و از راه راست منحرف گردیده و از راه‌های درست دوری می‌جوییم.
فَلَوْ [فَإِنْ ] عَجَّلْتَ لا انتقمت [لَانْتَقَمْتَ ] وَ مَا ظَلَمْتَ وَ لَکِنَّکَ تُمْهِلُ عَوْداً عَلَی یَدِکَ [بَدْئِکَ ] بِالْإِحْسَانِ
بنابراین، اگر شتاب می‌کردی، از ما انتقام می‌گرفتی و در این حال ستمی از تو سرنزده بود، لیکن نیکوکاری‌ات را ادامه داده و مهلت می‌دهی
وَ تُنْظِرُ تَعَمُّداً لِلرَّأْفَهِ وَ الِامْتِنَانِ فَکَمْ مِمَّنْ أَنْعَمْتَ عَلَیْهِ وَ مَکَّنْتَهُ أَنْ یَتُوبَ کُفْرَ الْحُوبِ
و برای تکمیل مهرورزی و بخشش خود، درنگ می‌کنی. از این‌رو، چه‌بسا کسانی که نعمت خود را به آنان ارزانی داشتی و امکان دادی که از کفر گناه بزرگ توبه کنند
وَ أَرْشَدْتَهُ الطَّرِیقَ بَعْدَ أَنْ تَوَغَّلَ فِی الْمَضِیقِ فَکَانَ ضَالًّا لَوْ لَا هِدَایَتُکَ وَ کَانَ طَائِحاً حَتَّی تَخَلَّصَتْهُ دَلَائِلُکَ
و بعد از فرورفتن در تنگنا به راه [راست] هدایت نمودی، به‌گونه‌ای که اگر هدایت تو نبود، گمراه و نابود [سرگشته] بودند، تا این‌که براهین تو آنان را رهایی بخشید
وَ کَمْ مِمَّنْ وَسَّعْتَ لَهُ فَطَغَی وَ رَاخَیْتَ لَهُ فَاسْتَشْرَی فَأَخَذْتَهُ أَخْذَهَ الِانْتِقَامِ وَ جَذَذْتَهُ جُذَاذَ الصِّرَامِ
و چه‌بسا کسانی که [نعمتت را] بر آنان گستردی و طغیان ورزیدند و کوتاه آمدی و لجوج و گستاخ شدند و سرانجام با انتقام خود آنان را گرفتی و برکندی.
اللَّهُمَّ فَاجْعَلْنِی فِی هَذِهِ اللَّیْلَهِ مِمَّنْ رَضِیتَ عَمَلَهُ وَ غَفَرْتُ زَلَلَهُ وَ رَحِمْتَ غَفْلَتَهُ وَ أَخَذْتَ إِلَی طَاعَتِکَ نَاصِیَتَهُ
خداوندا، پس در این شب مرا از کسانی قرار ده که عملشان را پسندیده و لغزش‌هایش را آمرزیده و بر غفلتشان رحم آورده و [موی] پیشانی [و زمام امور] شأن را گرفته و به‌سوی طاعتت کشانده‌ای
وَ جَعَلْتَ إِلَی جَنَّتِکَ أَوْبَتَهُ وَ إِلَی جِوَارِکَ رَجْعَتَهُ وَ صَلَّی اللَّهُ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِین
و بازگشتشان را به بهشتت و جوار خود قرار داده‌ای. درود و سلام خداوند بر حضرت محمّد و خاندان او، ای مهربان‌ترین مهربانان.
همچنین ببینید: حکم خود ارضایی در ماه رمضان بعد از افطار
دعای سوم شب شانزدهم رمضان از پیامبر (ص)
یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ
ای خدا ای خدا، ای خدا ای خدا، ای خدا ای خدا، ای خدا ای خدا،
یَا رَحْمَانُ یَا رَحْمَانُ یَا رَحْمَانُ یَا رَحْمَانُ یَا رَحْمَانُ یَا رَحْمَانُ یَا رَحْمَانُ یَا رَحْمَانُ یا رَحْمَانُ
ای رحمت‌گستر ای رحمت‌گستر، ای رحمت‌گستر ای رحمت‌گستر، ای رحمت‌گستر ای رحمت‌گستر، ای رحمت‌گستر ای رحمت‌گستر،
یَا رَحِیمُ یَا رَحِیمُ یَا رَحِیمُ یَا رَحِیمُ یَا رَحِیمُ یَا رَحِیمُ یَا رَحِیمُ یَا رَحِیمُ
ای مهربان ای مهربان، ای مهربان مهربان، ای مهربان ای مهربان، ای مهربان ای مهربان،
یَا غَفُورُ یَا غَفُورُ یَا غَفُورُ یَا غَفُورُ یَا غَفُورُ یَا غَفُورُ یَا غَفُورُ یَا غَفُورُ
ای بسیار آمرزنده ای بسیار آمرزنده، ای بسیار آمرزنده ای بسیار آمرزنده، ای بسیار آمرزنده ای بسیار آمرزنده، ای بسیار آمرزنده ای بسیار آمرزنده،
یَا رَءُوفُ یَا رَءُوفُ یَا رَءُوفُ یَا رَءُوفُ یَا رَءُوفُ یَا رَءُوفُ یَا رَءُوفُ یَا رَءُوفُ
ای بسیار مهربان ای بسیار مهربان، ای بسیار مهربان ای بسیار مهربان، ای بسیار مهربان ای بسیار مهربان، ای بسیار مهربان ای بسیار مهربان.
یَا حَنَّانُ یَا حَنَّانُ یَا حَنَّانُ یَا حَنَّانُ یَا حَنَّانُ یَا حَنَّانُ یَا حَنَّانُ یَا حَنَّانُ
ای بسیار مهرورز ای بسیار مهرورز، ای بسیار مهرورز ای بسیار مهرورز، ای بسیار مهرورز ای بسیار مهرورز، ای بسیار مهرورز ای بسیار مهرورز،
یَا عَلِیُّ یَا عَلِیُّ یَا عَلِیُّ یَا عَلِیُّ یَا عَلِیُّ یَا عَلِیُّ یَا عَلِیُّ یَا عَلِیُّ
ای بلندپایه ای بلند پایه، ای بلندپایه ای بلندپایه، ای بلندپایه ای بلندپایه، ای بلندپایه ای بلندپایه،
صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ اغْفِرْ لِی إِنَّکَ أَنْتَ الْغَفُورُ الرَّحِیم
بر محمّد و آل محمّد درود فرست، به راستی که تو بسیار آمرزنده و مهربانی.
دعای محمد بن ابی قره در شب شانزدهم رمضان
مِنْهَا مِنْ کِتَابِ ابْنِ أَبِی قُرَّهَ فِی عَمَلِ شَهْرِ رَمَضَانَ فِی اللَّیْلَهِ السَّادِسَهِ عَشَرَ مِنْهُ
به نقل از کتاب «عمل شهر رمضان» نوشته‌ی «ابن ابی قرّه» در شب شانزدهم:
اللَّهُمَّ أَنْتَ إِلَهِی وَ لِی إِلَیْکَ حَاجَهٌ وَ بِی إِلَیْکَ فَاقَهٌ وَ لَا أَجِدُ إِلَیْکَ شَافِعاً
خداوندا، تو معبود منی و من به تو حاجت و نیاز دارم و در دل خود شفاعت‌کننده‌ای به درگاه تو
وَ لَا مُتَقَرِّباً أَوْجَهُ فِی نَفْسِی وَ لَا أَعْظَمُ رَجَاءً عِنْدِی مِنْکَ وَ قَدْ نَصَبْتُ یَدِی إِلَیْکَ فِی تَعْظِیمِ ذِکْرِکَ
و وسیله‌ی تقرّبی بلندمرتبه‌تر و پرامیدتر از تو نمی‌یابم و اکنون برای تعظیم یاد و بزرگداشت اسمائت، دست به‌سوی تو بلند کرده‌ام
وَ تَفْخِیمِ أَسْمَائِکَ وَ إِنِّی أُقَدِّمُ إِلَیْکَ بَیْنَ یَدَیْ حَوَائِجِی بَعْدَ ذِکْرِی نَعْمَاءَکَ عَلَیَّ بِإِقْرَارِی لَکَ
و پیشاپیش خواسته‌های خود و بعد از به یاد آوردن نعمت‌هایت بر من، اعتراف به درگاهت
وَ مَدْحِی إِیَّاکَ وَ ثَنَائِی عَلَیْکَ وَ تَقْدِیسِی مَجْدَکَ وَ تَسْبِیحِی قُدْسَکَ الْحَمْدُ لَکَ بِمَا أَوْجَبْتَ عَلَیَّ مِنَ الشُّکْرِ [شُکْرَکَ ]
و مدح و ثنا و به پاکی ستودن بزرگی و تسبیح مقام قدست را مقدم می‌دارم. ستایش تو را که سپاسگزاری از خود را بر من واجب نمودی
وَ عَرَّفْتَنِی مِنْ نَعْمَائِکَ وَ أَلْبَسْتَنِی مِنْ عَافِیَتِکَ وَ أَفْضَلْتَ عَلَیَّ مِنْ جَزِیلِ عَطِیَّتِکَ
و نعمتت را به من شناساندی و عافیتت را به من پوشاندی و عطایای بزرگ و برترت را به من ارزانی داشتی؛
فَإِنَّکَ قُلْتَ سَیِّدِی (لَئِنْ شَکَرْتُمْ لَأَزِیدَنَّکُمْ وَ لَئِنْ کَفَرْتُمْ إِنَّ عَذابِی لَشَدِیدٌ) وَ قَوْلُکَ صِدْقٌ وَ وَعْدُکَ حَقٌّ
زیرا -ای آقای من-فرمودی: «اگر سپاسگزاری کنید، قطعاً [نعمت خود را] افزون می‌کنم و اگر ناسپاسی کنید، کیفر من بسیار سخت است.» و سخن تو راست و وعده‌ات حق است
وَ قُلْتَ سَیِّدِی (وَ إِنْ تَعُدُّوا نِعْمَتَ اللَّهِ لا تُحْصُوها) وَ قُلْتَ (ادْعُوا رَبَّکُمْ تَضَرُّعاً وَ خُفْیَهً)
و نیز-ای آقای من- فرمودی: «اگر بخواهید نعمت خدا را به شماره درآورید، نمی‌توانید.» و نیز فرمودی: «خدا را از رویتضرّع و به‌صورت نهانی بخوانی.»
وَ قُلْتَ (ادْعُوهُ خَوْفاً وَ طَمَعاً إِنَّ رَحْمَتَ اللَّهِ قَرِیبٌ مِنَ الْمُحْسِنِینَ)
و فرمودی: «خدا را از روی بیم و آزمندی بخوانید، که رحمت او به نیکوکاران نزدیک است.»
اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ قَلِیلًا مِنْ کَثِیرٍ مَعَ حَاجَهٍ بِی إِلَیْهِ عَظِیمَهٌ
خدایا، من اندک از بسیار را درخواست می‌کنم با این‌که نیاز من به آن بسیار و بی‌نیازی تو از آن دیرینه است
وَ غِنَاکَ عَنْهُ قَدِیمٌ وَ هُوَ عِنْدِی کَثِیرٌ وَ هُوَ عَلَیْکَ سَهْلٌ یَسِیرٌ
و آن نزد من بسیار، و برآوردن آن برای تو آسان و راحت است.
اللَّهُمَّ إِنَّ عَفْوَکَ عَنْ ذَنْبِی وَ تَجَاوُزَکَ عَنْ خَطِیئَتِی وَ صَفْحَکَ عَنْ ظُلْمِی وَ سَتْرَکَ عَلَی قَبِیحِ عَمَلِی
خداوندا، این‌که گناه مرا عفو کردی و از خطایم درگذشتی و ستم مرا نادیده گرفتی و عمل زشتم را پوشیدی
وَ حِلْمَکَ عَنْ کَبِیرٍ جُرْمِی عِنْدَ مَا کَانَ مِنْ خَطَئِی وَ عَمْدِی أَطْمَعَنِی فِی أَنْ أَسْأَلَکَ مَا لَا أَسْتَوْجِبُهُ مِنْکَ فَصِرْتُ
و در برابر جرم بزرگ [بسیار] من بردباری نمودی، خواه خطا بوده و یا به عمد، مرا آزمند نموده که چیزی را از تو بخواهم که مستحق آن نیستم.
أَدْعُوکَ آمِناً وَ أَسْأَلُکَ مُسْتَأْنِساً لَا خَائِفاً وَ لَا وَجِلًا مُدِلًّا عَلَیْکَ فِیمَا قَصَدْتُ فِیهِ إِلَیْکَ
از این‌رو، اکنون چنان گردیده‌ام که با ایمنی، تو را می‌خوانم و با دلبستگی و انس تو را از تو تقاضا می‌کنم، نه با بیم و هراس و در آنچه آهنگ تو را نموده‌ام، بر تو اعتماد دارم
فَإِنْ أَبْطَأَ عَنِّی عَتَبْتُ بِجَهْلِی عَلَیْکَ وَ لَعَلَّ الَّذِی أَبْطَأَ عَنِّی هُوَ خَیْرٌ لِی
و اگر خواسته‌ام به تأخیر افتد، با جهل خود تو را سرزنش می‌کنم، درحالی‌که شاید تأخیر آن به خیر من بوده است،
لِعِلْمِکَ بِعَاقِبَهِ الْأُمُورِ فَلَمْ أَرَ مَوْلًی کَرِیماً أَصْبَرَ عَلَی عَبْدٍ لَئِیمٍ مِنْکَ عَلَیَّ
زیرا تو از عاقبت همه چیز آگاهی. بنابراین، ای پروردگار من، آقایی بزرگوارتر و شکیباتر از تو که بر [نادانی] بنده‌ی فرومایه‌اش صبر کند، ندیده‌ام؛
یَا رَبِّ إِنَّکَ تَدْعُونِی فَأُوَلِّی عَنْکَ وَ تَتَحَبَّبُ إِلَیَّ فَأَتَبَغَّضُ إِلَیْکَ وَ تَتَوَدَّدُ إِلَیَّ فَلَا أَقْبَلُ مِنْکَ
زیرا ای پروردگار من، تو مرا می‌خوانی و من از تو رو برمی‌گردانم و با من اظهار دوستی می‌کنی و من اظهار خشم می‌کنم و تو به من مهربانی می‌کنی و من نمی‌پذیرم،
کَأَنَّ لِی التَّطَوُّلَ عَلَیْکَ ثُمَّ لَا یَمْنَعُکَ ذَلِکَ مِنَ الرَّحْمَهِ لِی وَ الْإِحْسَانِ إِلَیَّ وَ التَّفَضُّلِ عَلَیَّ بِجُودِکَ وَ کَرَمِکَ
به‌گونه‌ای که گویی من بر تو منّت گذارده و چیزی بخشیده‌ام، ولی این همه مانع از رحمت و نیکوکاری و تفضّل تو به جود و کرمت بر من نشد،
فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ ارْحَمْ عَبْدَکَ الْجَاهِلَ وَ عُدْ عَلَیْهِ بِفَضْلِ إِحْسَانِکَ وَ جُودِکَ إِنَّکَ جَوَادٌ کَرِیم
پس بر محمّد و آل محمّد درود فرست و بر این بنده‌ی نادانت رحم آر و با فضل نیکوکاری‌ات بر او ببخش، به راستی که تو بخشنده و بزرگواری.
همچنین ببینید: دعای روز اول ماه رمضان با صدای فرهمند
نتیجه گیری
نماز شب شانزدهم ماه رمضان، یکی از اعمال ساده اما پرثوابی است که هر مسلمانی می تواند با انجام آن، خود را به رحمت بی پایان الهی نزدیک‌تر کند. این فرصت طلایی را از دست ندهید و با نیت خالص، این عبادت را در برنامه شب های رمضان خود قرار دهید.