شب قدر، زمانی استثنایی برای درخواست بخشش گناهان از خداوند است. گفته می شود که پروردگار در شب بیست و یکم ماه رمضان توجه ویژه ای به بندگانش دارد و از طریق این شب، فرصتی برای آمرزش آن ها فراهم می‌کند. اعمال شب های قدر، اگرچه در برخی جنبه ها مشابا ند، تفاوت هایی نیز با یکدیگر دارند. برای مثال، اعمال شب بیست و یکم و شب بیست و سوم رمضان در برخی ذکر ها یکسان و در برخی دع اها متفاوت است. در ادامه، قصد داریم شما را با جزئیات این اعمال بیشتر آشنا کنیم.
همچنین ببینید: اعمال شب نوزدهم
اعمال مشترک شب های قدر
شب های قدر دارای اعمالی مشترک هستند که در زیر به آن ها اشاره می کنیم:
غسل شب قدر
علامه مجلسی توصیه کرده اند که بهتر است غسل را نزدیک غروب آفتاب انجام دهید تا بتوانید نماز مغرب را با طهارت کامل بخوانید.
نماز دو رکعتی
در هر رکعت، پس از سوره حمد، سوره توحید (قل هو الله احد) را هفت بار بخوانید. پس از پایان نماز، ۷۰ مرتبه ذکر «استغفر الله و اتوب الیه» را تکرار کنید. طبق روایتی از پیامبر اکرم (ص)، هرکس این عمل را انجام دهد، پیش از آنکه از جایش بلند شود، خداوند او و والدینش را می‌آمرزد و فرشتگان را مأمور می‌کند تا یک سال برای او حسنه ثبت کنند.
دعا با قرآن
قرآن را باز کنید و این دعا را بخوانید:
«اَللّهُمَّ اِنّی اَسْئَلُکَ بِکِتابِکَ الْمُنْزَلِ وَ ما فیهِ وَ فیهِ اسْمُکَ الاْکْبَرُ وَ اَسْماَّؤُکَ الْحُسْنی وَ ما یُخافُ وَ یُرْجی اَنْ تَجْعَلَنی مِنْ عُتَقاَّئِکَ مِنَ النّارِ»
سپس حاجات خود را از خدا بخواهید.
قرآن به سر گرفتن
به توصیه امام صادق (ع)، قرآن را بر سر بگذارید و بگویید:
اَللّهُمَّ بِحَقِّ هذَا الْقُرْآنِ
خدایا به حق این قرآن
وَ بِحَقِّ مَنْ اَرْسَلْتَهُ بِهِ
و بحق آنکس که او را بدان فرستادى
وَ بِحَقِّ کُلِّ مُؤْمِنٍ مَدَحْتَهُ فیهِ
و بحق هر مؤمنى که در این قرآن مدحش کرده‌اى
وَ بِحَقِّکَ عَلَیْهِمْ فَلا اَحَدَ اَعْرَفُ بِحَقِّکَ مِنْکَ
و بحقى که تو بر ایشان دارى زیرا کسى نیست که حق تو را بهتر از خودت بشناسد
سپس ده مرتبه بگوید؛
«بِکَ یا اَللّهُ»
بحق خودت اى خدا
و ده مرتبه
«بِمُحَمَّدٍ»
بحق محمدصلى الله علیه و آله
و ده مرتبه
«بِعَلی»
بحق على علیه السلام
و ده مرتبه
«بِفاطِمَهَ»
بحق فاطمه سلام الله علیها
و ده مرتبه
«بِالْحَسَنِ»
بحق حسن علیه السلام
و ده مرتبه
«بِالْحُسَیْنِ»
بحق حسین علیه السلام
و ده مرتبه
«بِعَلِىّ بْنِ الْحُسَیْنِ»
بحق على بن الحسین علیه السلام
و ده مرتبه
«بُمَحَمَّدِ بْنِ عَلِی»
بحق محمد بن على علیه السلام
و ده مرتبه
«بِجَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ»
بحق جعفر بن محمد علیه السلام
و ده مرتبه
«بِمُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ»
بحق موسى بن جعفرعلیه السلام
و ده مرتبه
«بِعَلِىِّ بْنِ مُوسى»
بحق على بن موسى علیه السلام
و ده مرتبه
«بِمُحَمَّدِ بْنِ عَلِی»
بحق محمد بن على علیه السلام
و ده مرتبه
«بِعَلِىِّ بْنِ مُحَمَّدٍ»
بحق على بن محمدعلیه السلام
و ده مرتبه
«بِالْحَسَنِ بْنِ عَلِی»
بحق حسن بن على علیه السلام
و ده مرتبه
«بِالْحُجَّهِ»
به حق حضرت حجت علیه السلام
پس هر حاجتی که دارد از خداوند طلب کند و در تمام این اذکار نهایت حضور قلب و توجه به درگاه خدا را حفظ کند.
بهتر است اگر می‌خواهند توسل یا ذکر مصیبتی کنند قبل یا بعد از دعا باشد و دعا را قطع نکنند.
سپس به ترتیب ۱۰ بار نام خداوند و اهل بیت (ع) را ذکر کنید و حاجات خود را طلب نمایید. در این هنگام، حضور قلب و توجه کامل به درگاه الهی بسیار مهم است.
زیارت امام حسین (ع)
زیارت امام حسین (ع) در شب های قدر بسیار سفارش شده است. اگر امکان زیارت از نزدیک نیست، از راه دور این عمل را انجام دهید.
شب زنده داری (احیاء)
بیدار ماندن تا صبح و گذراندن این شب با دعا، قرآن خواندن، شرکت در جلسات مذهبی یا مطالعه کتا ب‌های دینی توصیه شده است. امام باقر (ع) فرموده‌اند: «هرکس شب قدر را احیا کند، گناهانش آمرزیده می‌شود، حتی اگر بسیار باشد.»
نماز ۱۰۰ رکعتی
خواندن ۱۰۰ رکعت نماز (هر دو رکعت با یک سلام) فضیلت زیادی دارد. اگر توان دارید، در هر رکعت پس از حمد، سوره توحید را ۱۰ بار بخوانید.
دعای جوش کبیر استاد فرهمند تندخوانی
دعای امام سجاد (ع)
این دعا را در شب های قدر بخوانید:
اَللّهُمَّ اِنّى اَمْسَیْتُ لَکَ عَبْداً داخِراً لا اَمْلِکُ لِنَفْسى نَفْعاً وَلا ضَرّاً
خدایا من شام کردم در حالى که بنده خوارى هستم که مالک سود و زیانى براى خویشتن نیستم
وَلا اَصْرِفُ عَنْها سُوَّءاً اَشْهَدُ بِذلِکَ عَلى نَفْسى
و نتوانم از خویشتن پیش آمد ناگوارى را بازگردانم و این مطلبى است که من آن را بر خویش گواهى دهم
وَاَعْتَرِفُ لَکَ بِضَعْفِ قُوَّتى وَقِلَّهِ حیلَتى فَصَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَ الِ مُحَمَّدٍ
و به ناتوانى خود و بیچارگیم در برابرت اعتراف دارم، پس درود فرست بر محمد و آل محمد(ص)
وَاَنْجِزْ لى ما وَعَدْتَنى وَجَمیعَ الْمُؤْمِنینَ وَالْمُؤْمِناتِ مِنَ الْمَغْفِرَهِ فى هذِهِ اللَّیْلَهِ
و وفا کن برایم بدانچه بر من و همه مؤمنین و مؤمنات وعده فرمودى از آمرزش در این شب
وَاَتْمِمْ عَلَىَّ ما اتَیْتَنى فَاِنّى عَبْدُکَ الْمِسْکینُ الْمُسْتَکینُ الضَّعیفُ الْفَقیرُ الْمَهینُ
و تمام کن بر من آنچه را به من دادى زیرا که من بنده بینواى مستمند ناتوان تهیدست خوار توام
اَللّهُمَّ لا تَجْعَلْنى ناسِیاً لِذِکْرِکَ فیما اَوْلَیْتَنى
خدایا قرار مده مرا فراموشکار از یاد خویش در آنچه به من انعام فرمودى
وَلا غافِلاً لاِِحْسانِکَ فیما اَعْطَیْتَنى وَلا ایِساً مِنْ اِجابَتِکَ وَاِنْ اَبْطَاَتْ عَنّى
و نه غافل از احسانت در آنچه به من عطا کردى و قرارم مده ناامید از اجابت خویش و اگرچه دیرزمانى طول کشد
فى سَرّاَّءَ اَوْ ضَرّاَّءَ اَوْ شِدَّهٍ اَوْ رَخاَّءٍ اَوْ عافِیَهٍ اَوْ بَلاء اَوْ بُؤْسٍ اَوْ نَعْماءَ
چه در خوشى و چه در سختى در دشوارى یا در آسایش در تندرستى یا گرفتارى در تنگدستى یا در نعمت
اِنَّکَ سَمیعُ الدُّعاَّءِ
براستى تو شنواى دعایى
طلب آمرزش و دعا
علامه مجلسی گفته اند که بهترین کار در این شب ها، درخواست بخشش گناهان و دعا برای خود، خانواده و همه مومنان است. خواندن دعای جوشن کبیر و صلوات بر پیامبر (ص) و اهل بیت (ع) نیز بسیار توصیه شده است.
شب بیست و یکم ماه رمضان
شب بیست و یکم از نظر فضیلت از شب نوزدهم برتر است و انجام اعمال مشترک با دقت بیشتر سفارش شده است. روایات تأکید دارند که شب قدر در میان شب‌های بیست و یکم یا بیست و سوم قرار دارد. مرحوم صدوق نیز نقل کرده که در مذهب امامیه، احیای این دو شب با بحث‌های علمی از هر عبادتی برتر است.
اعمال خاص شب بیست و یکم
دعای مخصوص
یا مُولِجَ اللَّیْلِ فِى النَّهارِ وَ مُولِجَ النَّهارِ فِى اللَّیْلِ
اى فرو برنده شب در روز و اى فرو برنده روز در شب
وَ مُخْرِجَ الْحَىِّ مِنَ الْمَیِّتِ وَ مُخْرِجَ الْمَیِّتِ مِنْ الْحَىِّ
و اى بیرون آورنده زنده از مرده و بیرون آورنده مرده از زنده
یا رازِقَ مَنْ یَشاءُ بِغَیْرِ حِسابٍ
اى روزى دهنده هرکه را خواهى بى حساب
یا اَللّهُ یا رَحْمنُ یا اَللّهُ یا رَحیمُ
اى خدا، اى بخشاینده، اى خدا، اى مهربان
یا اَللّهُ اَللّهُ یا اَللّهُ
اى خدا، اى خدا، اى خدا
لَکَ الاْسْماءُ الْحُسْنى وَالاْمْثالُ الْعُلْیا وَالْکِبْرِیاءُ وَالا لآءُ
از آن تو است نام‌هاى نیکو و نمونه‌هاى والا و بزرگى و نعمت‌ها
اَسْئَلُکَ اَنْ تُصَلِّىَ عَلى مُحَمَّدٍ وَ الِ مُحَمَّدٍ
از تو خواهم درود فرستى بر محمد و آل محمد(ص)
وَاَنْ تَجْعَلَ اسْمى فى هذِهِ اللَّیْلَهِ فِى السُّعَداءِ
و نام مرا در این شب در زمره سعادتمندان قرار دهى
وَ رُوحى مَعَ الشُّهَداءِ
و روحم را با شهدا مقرون سازى
وَاِحْسانى فى عِلِّیّینَ وَاِساَّئَتى مَغْفُورَهً
و احسان و نیکوکاریم را در بلندترین درجه بهشت و گناهانم را آمرزیده کنى
وَاَنْ تَهَبَ لى یَقینَاً تُباشِرُ بِهِ قَلْبى
و به من یقینى عطا کنى که همیشه با دلم همراه باشد
وَاِیماناً یُذْهِبُ الشَّکَّ عَنّى
و ایمانى به من بدهى که شک و تردید را از من دور سازد
وَتُرْضِیَنى بِما قَسَمْتَ لى
و بدانچه روزیم کرده‌اى خشنودم سازى
وَآتِنا فِى الدُّنْیا حَسَنَهً وَفِى الاْخِرَهِ حَسَنَهً
و بدهى به من در دنیا نعمت نیک و درآخرت نعمت نیکو
وَقِنا عَذابَ النّارِ الْحَریقِ
و نگهدارى ما را از عذاب آتش سوزان
وَارْزُقْنى فیها ذِکْرَکَ
و روزیم کنى در این شب از ذکر خود
وَشُکْرَکَ وَالرَّغْبَهَ اِلَیْکَ وَالاِْنابَهَ
و سپاسگزاریت و اشتیاق و بازگشت بسویت
وَالتَّوْفیقَ لِما وَفَّقْتَ لَهُ مُحَمَّداً وَ الِ مُحَمَّدٍ عَلَیْهِ وَعَلَیْهِمُ السَّلامُ
و توفیق براى انجام آنچه را موفق داشتى بدان محمد و آل محمد را که بر او و بر ایشان سلام باد
۲- مرحوم “شیخ کفعمی” از “سید بن باقی” نقل کرده است که در شب بیست و یکم ماه رمضان می‌خوانی:
اَللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَ الِ مُحَمَّدٍ
خدایا درود فرست بر محمد و آل محمد
وَاقْسِمْ لى حِلْماً یَسُدُّ عَنّى بابَ الْجَهْلِ
و چنان بردبارى بهره ام کن که ببندد بر من در نادانى را
وَهُدىً تَمُنُّ بِهِ عَلَىَّ مِنْ کُلِّ ضَلالَهٍ
و هدایتى به من ده که بر من منت نهد از رهانیدن از هر گمراهى
وَغِنىً تَسُدُّ بِهِ عَنّى بابَ کُلِّ فَقْرٍ
و بى نیازى به من بده که درهاى انواع فقر را به تمامى بر من ببندد
وَقُوَّهً تَرُدُّ بِها عَنّى کُلَّ ضَعْفٍ
و نیرویى به من ده که هرگونه سستى را از من بازگرداند
وَعِزّاً تُکْرِمُنى بِهِ عَنْ کُلِّ ذُلٍّ
و عزتى که از هر خوارى مرا گرامى دارى
وَرِفْعَهً تَرْفَعُنى بِها عَنْ کُلِّ ضَعَهٍ
و رفعت مقامى که بدان وسیله مرا از هر پستى بلند کنى
وَاَمْناً تَرُدُّ بِهِ عَنّى کُلَّ خَوْفٍ
و امنیتى که بوسیله آن هر ترسى را از من دور کنى
وَعافِیَهً تَسْتُرُنى بِها عَنْ کُلِّ بلاءٍ
و تندرستى که بدان وسیله مرا از هر بلایى بپوشانى
وَعِلْماً تَفْتَحُ لى بِهِ کُلَّ یَقینٍ
و دانشى که به آن هر یقینى را بر من مفتوح گردانى
وَیَقیناً تُذْهِبُ بِهِ عَنّى کُلَّ شَکٍّ
و یقینى که بدان وسیله هر شک و تردیدى را از من دور سازى
وَدُعاءً تَبْسُطُ لى بِهِ الاِْجابَهَ فى هذِهِ اللَّیْلَهِ
و دعائى که اجابتش را بر من بگسترانى همین امشب
هذِهِ السّاعَهِ السّاعَهِ السّاعَهِ السّاعَهِ یا کَریمُ
و در همین ساعت، همین ساعت، همین ساعت، همین ساعت اى بزرگوار
وَخَوْفاً تَنْشُرُ لى بِهِ کُلَّ رَحْمَهٍ
و ترسى به من بده که هر رحمتى را بدان وسیله بر من بگسترانى
وَعِصْمَهً تَحُولُ بِها بَیْنى وَبَیْنَ الذُّنُوبِ حَتّى اُفْلِحَ بِها
و مرا چنان خودنگهدار کن که همان حالت میان من و گناهان حائل شود
عِنْدَ الْمَعْصُومینَ عِنْدَکَ بِرَحْمَتِکَ یا اَرْحَمَ الرّاحِمینَ
دعای دیگر
وَ أسْألُکَ بِجَمیعِ ما سَأَلْتُکَ وَ ما لَمْ أَسْأَلْکَ،
از تو تقاضا مى کنم به جمیع آنچه که تو را با آن خواندم و آنچه را نخواندم،
مِنْ عَظیمِ جَلالِکَ ما لَوْ عَلِمْتُهُ لَسَأَلْتُکَ بِهِ،
ازعظیم جلال تو که اگر مى‌دانستم، تو را با آن خواندم
أَنْ تُصَلِّىَ عَلى مُحَمَّد وَ أَهْلِ بَیتِهِ،
از تو مى‌خواهم بر محمد و اهل بیتش درود بفرستى
وَ أَنْ تَأْذَنَ لِفَرَجِ مَنْ بِفَرَجِهِ فَرَجُ أَوْلِیائِکَ وَ أَصْفِیائِکَ مِنْ خَلْقِکَ،
و اجازه فرج و ظهور کسى را بدهى که با ظهور او گشایشى در کار اولیاى تو و برگزیدگان از خلقت ظاهر مى‌شود
وَ بِهِ تُبیدُ الظّالِمینَ وَتُهْلِکُهُمْ،
و به وسیله او ظالمان را نابود و هلاک مى‌سازى.
عَجِّلْ ذلِکَ یا رَبَّ الْعالَمینَ.
اى پروردگار عالمیان، در ظهورش تعجیل فرما
صلوات و لعن بر ظالمان
شیخ مفید فرموده‌اند که در این شب صلوات فراوان بفرستید و بر ستمگران به اهل بیت (ع) و قاتلان امیرالمؤمنین (ع) لعن کنید. همچنین برای خود، والدین و مؤمنان دعا کنید.
دعا برای امام زمان (عج)
دعا برای فرج امام زمان (عج) از اعمال مهم این شب است. امام صادق (ع) در این شب برای ظهور حضرت مهدی (عج) دعا می‌کردند و از خداوند تعجیل در فرج او را می‌خواستند.
نکته پایانی
از شب بیست و یکم، دهه آخر ماه رمضان آغاز می‌شود که بسیار ارزشمند است. غسل در هر شب از این دهه مستحب است و اعتکاف در مساجد جامع نیز فضیلت فراوانی دارد.