نماز میت یکی از احکام دینی در اسلام است که بر مسلمانان واجب است در شرایط خاصی آن را به جا آورند. در ادامه، احکام واجب، متن دعاها، شرایط و مستحبات این نماز به صورت جامع بررسی می شود.
همچنین ببینید: نماز امام سجاد برای شفا
آموزش نماز میت
واجبات نماز میت
برای انجام صحیح نماز میت، رعایت موارد زیر ضروری است:
- قیام: این نماز باید به صورت ایستاده خوانده شود.
- نیت: نیت برای انجام نماز میت واجب است و باید در دل انجام شود.
- استقبال قبله: نمازگزار باید رو به قبله بایستد و جسد میت در مقابل او به پشت قرار گیرد، به گونه‌ای که سر میت در سمت راست نمازگزار باشد.
- تکبیرات پنج‌گانه: پس از نیت، پنج تکبیر گفته می شود که چهار تکبیر آن با دعا های خاص همراه است و پس از تکبیر پنجم، نماز به پایان می رسد.
متن دعا های نماز میت
هر یک از تکبیرات نماز میت با دعای خاصی همراه است که شامل بخش های واجب و مستحب می شود. در صورت محدودیت زمان، خواندن بخش واجب کافی است.
- دعای پس از تکبیر اول (شهادتین):
واجب:
اَشْهَدُ اَنْ لا الهَ الَّا اللَّهُ وَ اَنَّ مُحَمَّداً رَسوُلُ اللَّهِ
مستحب:
اَللَّهُ اَکبَرُ اَشْهَدُ اَنْ لا اِلهَ اللَّهُ وَحْدَهُ لاشَریک لَهُ وَ اَشْهَدُ اَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ اَرْسَلَهُ بِالْحَقِّ بَشیراً وَ نَذیراً بَینَ یدَی السّاعَهِ
- دعای پس از تکبیر دوم (صلوات بر محمد و آل محمد)
واجب:
اَللَّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ
مستحب:
اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ بارِک عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ ارْحَمْ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ کاَفْضَلِ ما صَلَّیتَ وَ بارَکتَ وَ تَرَحَّمْتَ عَلی اِبْرهیمَ وَ آلِ اِبْرهیمَ اِنَّک حَمیدٌ مَجیدٌ وَ صَلِّ عَلی جَمیعِ الاَنْبِیآءِ وَ الْمُرْسَلینَ
- دعای پس از تکبیر سوم (طلب مغفرت برای مؤمنان):
واجب
اَللَّهُمَّ اْغفِرْ لِلْمُؤْمِنینَ وَ الْمُؤْمِناتِ
مستحب:
اَللّهُمَّ اغْفِرْ لِلْمُؤْمِنینَ وَالْمُؤْمِناتِ وَالْمُسْلِمینَ وَالْمُسْلِماتِ الاَحْیآءِ مِنْهُمْ وَالاَمْواتِ تابِعْ بَینَنا وَ بَینَهُمْ بِالْخَیراتِ اِنَّک مُجیبُ الدَّعَواتِ اِنَّک عَلی کلِّ شَیئٍ قَدیر
- عای پس از تکبیر چهارم (طلب آمرزش برای میت):
واجب
– اگر میت مرد باشد:
اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِهذَا المَیت
– اگر میت زن باشد:
اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِهذِهِ المَیتَهِ
مستحب:
– اگر میت مرد باشد:
اَللّهُمَّ اِنَّ هذا عَبْدُک وَابْنُ عَبْدِک وَابْنُ اَمَتِک نَزَلَ بِک وَ اَنْتَ خَیرُ مَنْزُولٍ بِهِ اَللّهُمَّ اِنّا لا نَعْلَمُ مِنْهُ اِلاّ خَیراً وَ اَنْتَ اَعْلَمُ بِهِ مِنّا اَللّهُمَّ اِنْ کانَ مُحْسِناً فَزِدْ فی اِحْسانِهِ وَ اِنْ کانَ مُسَّیئاً فَتَجاوَزْ عَنْهُ وَاغْفِرْ لَهُ اَللّهُمَّ اجْعَلْهُ عِنْدَک فی اَعْلا عِلِّیینَ وَاخْلُفْ عَلی اَهْلِهِ فِی الْغابِرینَ وَارْحَمْهُ بِرَحْمَتِک یا اَرْحَمَ الرّاحِمینَ
– اگر میت زن باشد:
اَللّهُمَّ اِنَّ هذِهِ اَمَتُک وَابْنَهُ عَبْدِک وَابْنَهُ اَمَتِکَ نَزَلَتْ بِک وَ اَنْتَ خَیرُ مَنْزوُلٍ بِهِ اَللّهُمَّ اِنّا لا نَعْلَمُ مِنْها اِلاّ خَیراً وَ اَنْتَ اَعْلَمُ بِها مِنّا اَللّهُمَّ اِنْ کانَتْ مُحْسِنَهً فَزِدْ فی اِحْسانِها وَ اِنْ کانَتْ مُسیئهً فَتَجاوَزْ عَنْها وَ اغْفِرْ لَها اَللّهُمَّ اجْعَلْها عِنْدَک فی اَعْلا عِلِّیینَ وَ اخْلُفْ عَلی اَهْلِها فِی الْغابِرینَ وَارْحَمْها بِرَحْمَتِک یا اَرْحَمَ الرّاحِمینَ
متن دعا های نماز میت در جدول
| تکبیر | دعای واجب | دعای مستحب | توضیحات |
|---|---|---|---|
| تکبیر اول | اَشْهَدُ اَنْ لا الهَ الَّا اللَّهُ وَ اَنَّ مُحَمَّداً رَسوُلُ اللَّهِ | اَللَّهُ اَکبَرُ اَشْهَدُ اَنْ لا اِلهَ اللَّهُ وَحْدَهُ لاشَریک لَهُ وَ اَشْهَدُ اَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ اَرْسَلَهُ بِالْحَقِّ بَشیراً وَ نَذیراً بَینَ یدَی السّاعَهِ | شهادت به وحدانیت خداوند و نبوت حضرت محمد (ص). در صورت محدودیت زمان، بخش واجب کافی است. |
| تکبیر دوم | اَللَّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ | اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ بارِک عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ ارْحَمْ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ کاَفْضَلِ ما صَلَّیتَ وَ بارَکتَ وَ تَرَحَّمْتَ عَلی اِبْرهیمَ وَ آلِ اِبْرهیمَ اِنَّک حَمیدٌ مَجیدٌ وَ صَلِّ عَلی جَمیعِ الاَنْبِیآءِ وَ الْمُرْسَلینَ | صلوات بر محمد (ص) و آل او. بخش مستحب صلوات را کامل‌تر می‌کند. |
| تکبیر سوم | اَللَّهُمَّ اْغفِرْ لِلْمُؤْمِنینَ وَ الْمُؤْمِناتِ | اَللّهُمَّ اغْفِرْ لِلْمُؤْمِنینَ وَالْمُؤْمِناتِ وَالْمُسْلِمینَ وَالْمُسْلِماتِ الاَحْیآءِ مِنْهُمْ وَالاَمْواتِ تابِعْ بَینَنا وَ بَینَهُمْ بِالْخَیراتِ اِنَّک مُجیبُ الدَّعَواتِ اِنَّک عَلی کلِّ شَیئٍ قَدیرٌ | طلب مغفرت برای مؤمنان و مسلمانان، زنده و مرده. |
| تکبیر چهارم (مرد) | اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِهذَا المَیت | اَللّهُمَّ اِنَّ هذا عَبْدُک وَابْنُ عَبْدِک وَابْنُ اَمَتِک نَزَلَ بِک وَ اَنْتَ خَیرُ مَنْزُولٍ بِهِ اَللّهُمَّ اِنّا لا نَعْلَمُ مِنْهُ اِلاّ خَیراً وَ اَنْتَ اَعْلَمُ بِهِ مِنّا اَللّهُمَّ اِنْ کانَ مُحْسِناً فَزِدْ فی اِحْسانِهِ وَ اِنْ کانَ مُسَّیئاً فَتَجاوَزْ عَنْهُ وَاغْفِرْ لَهُ اَللّهُمَّ اجْعَلْهُ عِنْدَک فی اَعْلا عِلِّیینَ وَاخْلُفْ عَلی اَهْلِهِ فِی الْغابِرینَ وَارْحَمْهُ بِرَحْمَتِک یا اَرْحَمَ الرّاحِمینَ | طلب آمرزش برای میت مرد. |
| تکبیر چهارم (زن) | اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِهذِهِ المَیتَهِ | اَللّهُمَّ اِنَّ هذِهِ اَمَتُک وَابْنَهُ عَبْدِک وَابْنَهُ اَمَتِکَ نَزَلَتْ بِک وَ اَنْتَ خَیرُ مَنْزوُلٍ بِهِ اَللّهُمَّ اِنّا لا نَعْلَمُ مِنْها اِلاّ خَیراً وَ اَنْتَ اَعْلَمُ بِها مِنّا اَللّهُمَّ اِنْ کانَتْ مُحْسِنَهً فَزِدْ فی اِحْسانِها وَ اِنْ کانَتْ مُسیئهً فَتَجاوَزْ عَنْها وَ اغْفِرْ لَها اَللّهُمَّ اجْعَلْها عِنْدَک فی اَعْلا عِلِّیینَ وَ اخْلُفْ عَلی اَهْلِها فِی الْغابِرینَ وَارْحَمْها بِرَحْمَتِک یا اَرْحَمَ الرّاحِمینَ | طلب آمرزش برای میت زن. |
| تکبیر پنجم | بدون دعا | بدون دعا | با گفتن این تکبیر، نماز به پایان می‌رسد. |
توضیحات تکمیلی
- نحوه اجرا: پس از نیت و تکبیر اول، دعاهای مربوطه به ترتیب خوانده می‌شوند. تکبیر پنجم بدون دعا اقامه شده و نماز خاتمه می یابد.
- واجب و مستحب: بخش‌های واجب برای شرایط ضروری کافی است، اما قرائت دعاهای مستحب ثواب بیشتری دارد و توصیه می شود.
- جنسیت میت: دعای تکبیر چهارم بر اساس جنسیت میت (مرد یا زن) متفاوت است و باید ضمایر مناسب استفاده شود.
همچنین ببینید: طریقه خواندن نماز جعفر طیار
آیا نماز میت واجب است؟
نماز میت، واجب کفایی است. به این معنا که پس از فوت یک فرد مسلمان، بر سایر مسلمانان واجب است که او را غسل دهند، کفن کنند، بر او نماز میت بخوانند و سپس دفن کنند. در صورتی که فرد یا گروهی این وظایف را انجام دهند، تکلیف از دیگران ساقط می‌شود. اهمیت این نماز به حدی است که اگر جنازه‌ای بدون خواندن نماز میت دفن شود یا نماز آن به شکل صحیح انجام نشود، در برخی موارد لازم است جنازه از قبر خارج شده و پس از اقامه نماز مجددا دفن گردد یا در شرایطی خاص، نماز بر قبر او خوانده شود.
شرایط اقامه نماز میت
– نیازی به طهارت (وضو، غسل یا تیمم)، پاکی بدن و لباس یا خارج کردن پا از کفش نیست.
– این نماز می‌تواند به صورت جماعت برگزار شود، اما هر یک از مأمومین باید تکبیرها و دعاها را خودشان بخوانند.
خواندن نماز میت برای چه کسانی حرام است؟
اقامه نماز میت بر جسد افراد غیرمسلمان حرام است.
مستحبات نماز میت
رعایت موارد زیر در نماز میت مستحب است:
- داشتن وضو، غسل یا تیمم.
- ایستادن امام جماعت یا فرد خواننده نماز مقابل وسط قامت میت (برای مرد) یا مقابل سینه او (برای زن).
- خواندن نماز به صورت پا برهنه.
- بلند کردن دست ها در هر تکبیر.
- نزدیک بودن فاصله نمازگزار به میت به حدی که در صورت وزش باد، لباس او به جنازه برسد.
- برگزاری نماز به صورت جماعت.
- بلند خواندن تکبیرها و دعاها توسط امام جماعت و آهسته خواندن آن ها توسط مأمومین.
- قرار گرفتن مأمومین پشت سر امام جماعت.
- دعای فراوان برای میت و مؤمنین.
- گفتن سه مرتبه «الصلاه» پیش از شروع نماز.
- برگزاری نماز در مکانی که معمولا برای نماز میت استفاده می شود.
- ایستادن زن حائض در صف جداگانه در صورت شرکت در جماعت.
همچنین ببینید: نحوه خواندن نماز پنج تن آل عبا
چرا نماز میت رکوع و سجود ندارد؟
نماز میت به معنای دقیق کلمه یک نماز تشریفاتی نیست، بلکه دعایی است که مؤمنان برای آمرزش میت انجام می‌دهند. به همین دلیل، شرایط و ارکان نمازهای معمولی مانند رکوع و سجود را ندارد.
تعداد رکعات نماز میت
نماز میت به شکل متعارف دارای رکعت نیست، بلکه شامل پنج تکبیر است که با دعا های خاص همراه می شود. همچنین، امکان خواندن نماز قضا برای فرد زنده وجود ندارد و فرد باید در زمان حیات، نماز های واجب خود را به‌جا آورد. در مورد قضای نماز میت نیز نیازی به ذکر خصوصیات متوفی نیست و ترتیب آن مشابه نمازهای ظهر، عصر، مغرب و عشا خواهد بود، اما این امر به‌طور کلی برای میت صدق نمی‌کند.
تفاوت نماز میت در اهل سنت و شیعه
نماز میت در میان اهل سنت و شیعه تفاوت هایی دارد:
اهل سنت: این نماز با چهار تکبیر اقامه می شود. پس از تکبیر اول سوره حمد، پس از تکبیر دوم صلوات بر پیامبر (ص)، پس از تکبیر سوم دعا برای متوفی و پس از تکبیر چهارم با سلام به پایان می‌رسد.
شیعه: نماز میت با پنج تکبیر خوانده می شود و پس از هر تکبیر (به استثنای تکبیر پنجم) دعای خاصی قرائت می‌گردد. این نماز با سلام خاتمه نمی‌یابد.
تفاوت اصلی در تعداد تکبیر ها و نحوه پایان است.
آیا قضای نماز میت ممکن است؟
نماز میت باید پس از غسل و کفن و پیش از دفن میت اقامه شود. بنابراین، خواندن قضای آن پس از دفن صحیح نیست و چنین امری در احکام شرعی پیش‌بینی نشده است.
چرا در نماز میت وضو و اذان لازم نیست؟
نماز میت یک عمل تعبدی است و بر اساس احکام شرعی، نیازی به وضو، غسل، تیمم یا اذان ندارد. این امر به دلیل ماهیت دعایی آن است که صرفاً برای طلب آمرزش از خداوند انجام می‌شود، نه عبادتی با شرایط نمازهای معمولی.
دلیل وجوب نماز میت
نماز میت واجب کفایی است و بر مسلمانان بالای ۶ سال، پیش از دفن اقامه می شود. اهمیت آن به حدی است که در صورت دفن میت بدون نماز یا نادرست بودن نماز خوانده شده، در برخی موارد لازم است جنازه از قبر خارج شده و نماز مجددا اقامه شود.
حکم نماز میت برای خودکشی کننده
خواندن نماز میت برای فردی که خودکشی کرده مانعی ندارد و واجب است. آیت‌الله مکارم شیرازی فرموده‌اند: «خودکشی گناه کبیره است، اما مراسم تشییع و نماز برای این افراد باید به شکل عادی برگزار شود و دعا برای آمرزش آن ها اشکالی ندارد.»
حکم نماز میت برای جسد غرق شده
به فتوای آیت‌الله مکارم شیرازی، اگر فردی در دریا غرق شود و جسد او پیدا نشود، نماز میت بر او اقامه نمی شود.
تفاوت های نماز میت برای زن و مرد
- دعای تکبیر چهارم: متن دعا با توجه به جنسیت میت تغییر می کند (مذکر یا مؤنث).
- موقعیت ایستادن:برای میت مرد، نمازگزار مقابل وسط قامت و برای میت زن، مقابل سینه او می‌ایستد.
- ضمایر دعا: ضمایر مذکر یا مونث بر اساس جنسیت میت به کار می روند.
همچنین ببینید: متن حدیث کسا