اگر فطریه ندهیم چه می شود ؟ تاخیر در پرداخت فطریه| نظرات رهبری، مکارم و سیستانی
زکات فطره یکی از واجبات مالی در اسلام است که بر هر فرد مسلمان بالغ، عاقل و دارای توانایی مالی در شب عید فطر واجب می‌شود. این واجب شرعی با هدف کمک به نیازمندان و پاکسازی روحی و معنوی فرد روزه دار در پایان ماه رمضان وضع شده است. اما اگر کسی به هر دلیلی از پرداخت زکات فطره سر باز زند یا آن را به تاخیر بیندازد، چه عواقبی در انتظار اوست؟ در این مقاله به بررسی این موضوع از منظر فقهی و احکام شرعی می‌پردازیم.
همچنین ببینید: اگر شب عید فطر مهمان باشیم فطریه گردن کیست؟
اهمیت زکات فطره در اسلام
زکات فطره به عنوان یک تکلیف الهی، هم جنبه عبادی دارد و هم جنبه اجتماعی. از نظر عبادی، پرداخت آن باعث قبولی روزه و تکمیل این عبادت بزرگ می شود. از نظر اجتماعی نیز، این زکات به فقرا و نیازمندان کمک می‌کند تا در روز عید فطر، شادی و رفاه نسبی داشته باشند. پیامبر اکرم (ص) فرموده‌ا ند: «زکات فطره، روزه را از لغزش‌ها پاک می‌کند و برای فقرا، غذا و آسایش فراهم می آورد.» بنابراین، ترک این واجب م ی‌تواند آثار منفی در زندگی معنوی و اجتماعی فرد داشته باشد.
حکم شرعی نپرداختن فطریه
از دیدگاه فقه شیعه، زکات فطره بر کسی که شرایط وجوب آن را داشته باشد (بالغ، عاقل، هوشیار و غیرفقیر بودن در شب عید فطر)، واجب است. اگر فرد عمدا از پرداخت آن خودداری کند، مرتکب گناه شده و این واجب بر ذمه او باقی می‌ماند. مراجع تقلید در این مورد اتفاق نظر دارند که ترک عمدی زکات فطره، گناه کبیره محسوب می شود و فرد باید در اولین فرصت آن را ادا کند تا از بار گناه رهایی یابد.
همچنین ببینید: زمان پرداخت فطریه
عواقب معنوی نپرداختن فطریه
- نقص در قبولی روزه: زکات فطره مکمل روزه ماه رمضان است. نپرداختن آن می تواند باعث شود که روزه فرد از نظر معنوی کامل نشود و بخشی از ثواب آن از بین برود.
- باقی ماندن دین بر ذمه: اگر فرد فطریه را نپردازد، این تکلیف به‌عنوان یک بدهی شرعی بر عهده او باقی می‌ماند و تا زمانی که ادا نشود، از مسئولیت آن خلاصی نخواهد یافت.
- محرومیت از برکات معنوی: پرداخت زکات فطره باعث نزول برکت و آمرزش گناهان می‌شود. ترک آن، فرد را از این فیض محروم می‌کند.
عواقب اجتماعی نپرداختن فطریه
از منظر اجتماعی، نپرداختن فطریه به معنای محروم کردن نیازمندان از حقی است که خداوند برای آن‌ها قرار داده است. این امر می‌تواند به گسترش فقر و نابرابری در جامعه منجر شود و فرد را در پیشگاه الهی مسئول سازد.
اگر فطریه را کنار نگذاریم و نپردازیم چه می‌شود؟
اگر فرد در زمان وجوب (از غروب شب عید فطر تا پیش از ظهر روز عید) نه فطریه را بپردازد و نه آن را کنار بگذارد، بر اساس نظر اکثر مراجع، باید بعدا آن را بدون نیت ادا یا قضا و به قصد قربت پرداخت کند. این تاخیر، گناه محسوب می‌شود و احتیاط واجب آن است که هرچه سریع تر این تکلیف انجام شود.
استثنائات و شرایط خاص
- اگر فرد به دلیل فقر یا عدم دسترسی به فقیر در زمان مقرر نتواند فطریه را بپردازد، تکلیف از او ساقط نمی شود، بلکه باید در اولین فرصت که توانایی مالی یا دسترسی به مستحق پیدا کرد، آن را ادا کند.
- در صورتی که فرد فطریه را کنار گذاشته باشد، اما به هر دلیلی (مثلا گم شدن مال) نتواند آن را به مستحق برساند، باید بررسی شود که آیا در نگهداری مال کوتاهی کرده است یا خیر. اگر کوتاهی کرده باشد، ضامن است و باید جبران کند.
همچنین ببینید: اعمال شب و روز عید فطر
تاخیر در پرداخت فطریه از نظر رهبری، مکارم و سیستانی
تاخیر در پرداخت فطریه از نظر آیت الله خامنه‌ای (رهبری)
بر اساس فتوای رهبر معظم انقلاب، وقت پرداخت زکات فطره از غروب شب عید فطر آغاز می‌شود. اگر فرد نماز عید فطر را می‌خواند، بنابر احتیاط واجب باید فطریه را پیش از نماز عید بپردازد. اما اگر نماز عید نمی‌خواند، می‌تواند پرداخت آن را تا ظهر روز عید به تأخیر بیندازد. در صورتی که در این زمان دسترسی به فقیر نداشته باشد، باید فطریه را کنار بگذارد و بعدا به مستحق برساند. اگر فرد بدون عذر شرعی فطریه را نپردازد و کنار هم نگذارد، احتیاط واجب آن است که بعداً به قصد قربت و بدون نیت ادا یا قضا آن را پرداخت کند.
تاخیر در پرداخت فطریه از نظر آیت الله مکارم شیرازی
آیت الله مکارم شیرازی معتقدند که اگر شخص پرداخت فطریه را به تاخیر بیندازد، مرتکب گناه شده و احتیاط واجب آن است که در اولین فرصت آن را بپردازد. اگر فرد در زمان وجوب (تا ظهر عید) به فقیر دسترسی نداشته باشد، می تواند مبلغ را به نیت فطریه کنار بگذارد و هرگاه به مستحق رسید، با نیت فطریه پرداخت کند. تأخیر بدون عذر موجه، جایز نیست و فرد باید هرچه سریع تر این تکلیف را انجام دهد.
تاخیر در پرداخت فطریه از نظر آیت الله سیستانی
آیت‌ا لله سیستانی نیز زمان وجوب فطریه را از غروب شب عید فطر می‌دانند. اگر فرد نماز عید می‌خواند، باید فطریه را پیش از نماز پرداخت کند، اما اگر نماز نمی خواند، می‌تواند تا ظهر عید تاخیر بیندازد. ایشان تأخیر در پرداخت را در صورتی که برای غرض عقلایی (مثلا عدم دسترسی به فقیر) باشد، جایز می‌دانند، مشروط بر اینکه سهل انگاری در پرداخت صورت نگرفته باشد. در غیر این صورت، فرد باید بعدا بدون نیت ادا یا قضا، فطریه را به قصد قربت بپردازد.
همچنین ببینید: نحوه ی خواندن نماز عید فطر + متن قنوت نماز عید فطر