تکثیر سانسوریا، دستگاه‌های اکسیژن ساز طبیعی
با تکثیر سانسوریا ارتشی از نیزه داران مقاوم داشته باشید. یکی از نخستین فکرهایی که در مواجهه با گیاهان آپارتمانی زیبا به ذهن هر کسی می‌رسد، این است که آنها را تکثیر کند و از زیبایی‌های آن برای کسانی که دوستشان دارند و یا برای مکان‌های دیگر مثل دفتر کار نیز به ارمغان ببرد. یکی از این گیاهان زیبا، سانسوریا است.
در این مقاله می‌خواهیم به صورت تخصصی در مورد انواع روش‌های تکثیر سانسوریا با شما صحبت کنیم. که عبارتند از: تکثیر سانسوریا به روش قلمه زدن، تکثیر سانسوریا به روش پاجوش یا ریزوم، نکات کلیدی در مورد تکثیر سانسوریا،
این گیاه در کنار زیبایی خاص خود همانند یک دستگاه تصفیه هوا عمل میکند، همین موجب شده که بسیاری از افراد به فکر این بیافتند که با تکثیر این گیاه نه تنها به ظاهر محل زندگی بلکه سلامتی خود کمک شایانی میکنند.
مختصری در مورد سانسوریا
گیاه سانسوریا (سرده) دسته ای از مارچوبه سانان و ساکولنت ها (گیاهانی با برگ های گوشتی) است. برگ های این گیاه عموما پهن وشمشیر مانند هستند و تنها برخی گونه ها مانند: لوله ای، گراسیلیس و کانالیکولاتا، دارای برگ هایی با پهنای کم هستند.
روش‌های تکثیر گل سانسوریا
به طور کلی گل سانسوریا به روش‌های مختلف از جمله کاشت بذر، تکثیر به وسیلۀ قلمه زدن برگ و تکثیر از طریق پاجوش‌ها تکثیر می‌شود. گیاه سانسوریا به سختی بذر می‌دهد. به همین دلیل روش کاشتن بذر یک روش بسیار دشوار برای تکثیر سانسوریا به حساب می‌آید. بنابراین به شما پیشنهاد می‌کنیم روی دو روش دیگر تکثیر سانسوریا یعنی قلمۀ برگ و پاجوش سانسوریا تمرکز کنید.
تکثیر گل سانسوریا به روش قلمه زدن برگ
در روش تکثیر گل سانسوریا با قلمه زدن برگ، نیاز به یک چاقو یا قیچی تیز، یک ظرف برای نگه داشتن قلمه‌ها در داخل آب، و هورمون ریشه زایی نیاز داریم.
ابتدا یک گیاه سالم سانسوریا انتخاب کنید و به وسیلۀ چاقو یا قیچی تیز، یک برگ سالم از آن را از نزدیکی خاک ببرید. دقت داشته باشید که چاقو یا قیچی شما کاملاً تیز باشد تا هیچ گونه زائده‌ای در محل برش ایجاد نشود و ریشه زائی به راحتی انجام شود. همچنین محل برش گیاه مادر را با وازلین چرب کنید تا باعث ورود قارچ یا آلودگی‌های دیگر به گیاه نشود.
اگر برگ مورد نظر شما بزرگ، یعنی بیش از ۳۰ سانتی‌متر باشد، بهتر است آن را به چند قسمت تقسیم کنید. بخش انتهای برگ‌ها را به شکل ۸ ببرید تا سطح ریشه‌زایی آن افزایش پیدا کند و مانع از چسبیدن آن به کف ظرف شود و برگ را مثل دو پایه در بالا نگه دارد. اگر دوست دارید که فرایند ریشه زنی سریع‌تر انجام شود، می‌توانید از هورمون ویژۀ ریشه‌زایی هم استفاده کنید که این کار جنبۀ اختیاری دارد و تنها در مدت زمان انتظار برای ریشه دادن تأثیر دارد.
یک ظرف مناسب مثل یک لیوان آب انتخاب کنید و برگ‌ها را به داخل آن انتقال دهید. به این نکتۀ مهم توجه داشته باشید که تکه‌های برگ‌ها به صورت وارونه در آب قرار نگیرند؛ چون بر خلاف جهت آوندها ریشه نخواهند داد.
هفته‌ای یک بار آب ظرف را عوض کنید و آن را دور از تابش مستقیم نور آفتاب و در مکانی با نور ملایم قرار دهید. معمولاً برگ‌ها پس از یک تا دو ماه، ریشه زنی میکنند و می‌توانید ریشه‌های آنها را مشاهده کنید. زمانی که ریشه‌ها به چشم آمدند و کمی رشد کردند، آنها را به گلدان مورد نظر منتقل کنید.
دقت داشته باشید که خاک قلمه‌ها یک خاک سبک با زه‌کشی مناسب باشد تا با تنظیم رطوبت و جریان هوای داخل خاک، از پوسیدگی ریشه جلوگیری کند. همچنین چون جوانه‌ها برای مدتی از خاک تغذیه میکنند، این خاک باید دارای مواد معدنی مقوی از جمله ۴۰ درصد پیت‌ماس، ۳۰ درصد کوکوپیت، ۲۰ درصد پرلیت و ۱۰ درصد ورمی کمپوست یا کود پوسیدۀ گاوی باشد.
پیش از ریختن خاک در داخل گلدان، ۲ سانتی‌متر سنگریزه در ته گلدان بریزید تا آب اضافی از زیر آن خارج شود.
حالا قلمه‌ها را به ترتیب و در فواصل دو سانتی‌متری از یکدیگر به گلدان انتقال دهید. نیازی به فرو کردن زیاد قلمه‌ها در داخل خاک نیست و فرو رفتن یک تا دو سانتی‌متر از آن هم کفایت میکند. اگر می‌خواهید قلمه زنی شما نتیجۀ بهتری داشته باشد، قلمه‌ها را به هورمون ریشه‌زایی یا عسل آغشته کنید تا فرایند ریشه زایی گیاه شما از کیفیت بهتری برخوردار باشد.
قلمه‌ها را در جای خشک و خنک و دور از تابش مستقیم نور خورشید قرار دهید و تا زمانی که خاک آنها کاملاً خشک نشده، اقدام به آبیاری نکنید؛ چون انتهای قلمه‌ها بر اثر زیاده روی در مصرف آب خاصیت ریشه زایی خود را از دست می‌دهند.
بسته به شرایط محیطی و کیفیت نگه‌داری قلمه‌ها، آنها دو تا سه هفته بعد از قلمه زنی جوانه می‌زنند و ریشه می‌دهند.
تکثیر گل سانسوریا به روش پاجوش یا ریزوم
برای قلمه زدن گل سانسوریا به روش پاجوش، نیاز به خاک مناسب و چند عدد گلدان خالی است. تجربه نشان داده است که بهترین روش برای تکثیر گل سانسوریا، روش استفاده از پاجوش است. گل سانسوریا در طول عمر خود ریزوم‌های زیادی تولید میکند که مستقیم به ریشه وصل هستند و پس از به دنیا آمدن، از خاک بیرون می‌آیند که به آنها پاجوش گفته می‌شود.
پاجوش تمامی اندام‌های یک گیاه بالغ را دارد فقط کافی است که آن را از گیاه پایۀ مادر جدا و به گلدان جدیدی انتقال داد.
برای این کار گیاه مادر را به همراه پاجوش‌های آن با احتیاط از گلدان خارج کنید و با دقت از ریشه گیاه مادر جداسازی کنید و به گلدان جدیدی انتقال دهید. دو سه روز پس از کاشت، آبیاری را شروع کنید.
توجه داشته باشید که اگر ریزوم هنوز سر از خاک بیرون نیاورده هم می‌توانید از آن استفاده کنید.
بعد از ریشه زایی، گیاه اقدام به تولید پاجوش میکند و سانسوریاهای جوانی سر از خاک بیرون می‌آورند. حالا می‌توانید قلمه‌ها را هر دو هفته یک بار و بنا به توصیه شرکت سازنده، با استفاده از کود فسفر تغذیه کنید تا ضمن افزایش تعداد پاجوش‌ها، ریشه‌ها نیز توسعه پیدا کنند.
بعد از تشکیل و ظاهر شدن پاجوش‌ها صبر داشته باشید تا اندازۀ آنها بزرگ‌تر شود و پاجوش‌ها تقویت شوند و سپس آنها را به گلدان اصلی انتقال دهید. زمانی که می‌خواهید پاجوش ها را به گلدان اصلی انتقال دهید، آنها را به آرامی از خاک خارج کنید تا ریشه آنها آسیب نبیند و پاجوش‌ها را به آهستگی از پایۀ مادر جدا کنید.
در تکثیر گیاه سانسوریا به روش پاجوش به این نکته مهم توجه داشته باشید که پاجوش ها را در گلدان جدید بکارید و خاک آن را خوب تغذیه کنید.
همان طور که گفته شد بهتر است گلدان انتخابی برای کاشت پاجوش‌ها خیلی بزرگ نباشد تا گیاه پس از ریشه زدن به سرعت رشد کند و انرژی را صرف گسترش بیهودۀ ریشه‌های خود نکند. البته این مورد را نیز به خاطر داشته باشید که شاید پاجوش ها تا مدت‌ها هیچ گونه تغییری در رشد خود نداشته باشند؛ اما این روند کاملاً طبیعی است و دیر یا زود به پایان می‌رسد.
نکات کلیدی در مورد تکثیر گیاه سانسوریا
۱.معمولاً گیاهان سانسوریایی که به رنگ ابلق هستند، پاجوش‌هایی به رنگ سبز تولید میکنند و تبدیل به سانسوریای معمولی می‌شوند. البته در این زمینه استثناهایی هم وجود دارد.
- اگر بخواهید قلمه‌ها را به وسیله آب ریشه‌دار کنید، به مدت زمان بیشتری نیاز خواهید داشت تا ریشه زایی با کیفیت بهتری انجام شود. ضمن این که این روش از تلفات نسبتاً بالایی هم برخوردار است و برخی از قلمه‌ها از بین خواهند رفت.
- برای قلمه زدن سانسوریا به وسیلۀ برگ بهتر است یک یا چند برگ بزرگ و سالم آن را جدا کنید و آنها را از پایین‌ترین قسمتی که امکان دارد ببرید.سپس آنها را به قسمت های ۸ تا ۱۰ سانتی‌متری تقسیم کنید و به مدت یکی دو روز در جای دیگری نگه دارید تا قسمت برش خورده آنها پینه ببندد و قابلیت رشد ریشه را پیدا کنند.
- پس از هر بار آبیاری کردن قلمه‌ها، روی گلدان را با یک روکش پلاستیکی بپوشانید تا رطوبت آنها حفظ شود و سریع‌تر رشد کنند.
- بهترین خاک برای تکثیر سانسوریا خاکی است که متشکل از دو قسمت خاک برگ پوسیده و یک قسمت خاک لومی باشد.
- شرایط نگه‌داری سانسوریا کاملاً آسان و قابل کنترل است. به همین دلیل گیاه سانسوریا برای افرادی که از مشغلۀ کاری زیادی برخوردارند و فرصت چندانی برای رسیدگی به آن را ندارند یک گیاه ایده‌آل به شمار می‌رود.برای مشاهده پاجوش‌های جدید می‌توانید پایه‌ها را در گلدان‌هایی از سایز کوچک قرار دهید تا گیاه نسبت به تولید پاجوش تشویق شود و سریع‌تر قابلیت تکثیر پیدا کند.در غیر این صورت اگر پاجوش‌ها در گلدان بزرگ کاشته شوند، بیشتر انرژی خود را صرف گسترش ریشه ها خواهند کرد و از گسترش بوته گیاه جلوگیری به عمل می‌آورند.
- با هر روشی که اقدام به تکثیر گیاه سانسوریا می‌کنید، چه تکثیر به روش قلمه زنی و یا تکثیر به روش ایجاد پاجوش و یا تکثیر به روش ریشه زدن در آب، فراموش نکنید که شرایط نگه‌داری پایه‌های جوان یا پاجوش ها فرقی با شرایط نگه‌داری گیاهان سانسوریای بالغ ندارند و به لحاظ وضعیت رطوبت، نور، آب و خاک باید دقیقاً مثل گیاهان بالغ رفتار می‌شود.
- در بریدن پاجوش های جوان، یا چیدن برگ های بالغ به منظور قلمه زدن، از ابزارآلات تیز و تمیز استفاده کنید تا به گیاه آسیبی وارد نشود و پایه‌های جوان خیلی سریع ریشه کنند.
- برای گرفتن پاجوش از گیاه سانسوریا، زمانی که پایه مادر را از گلدان خارج می‌کنید، خاک گلدان را مورد بررسی قرار دهید تا فاقد کرم فراوان باشد و در صورتی که احساس می‌کنید نیاز به عوض کردن خاک گلدان است، حتماً این کار را انجام دهید.
- اگر گیاه سانسوریای شما مبتلا به قارچ، آفت یا پودر شپشک باشد، هرگز از آن به عنوان پایه استفاده نکنید.
عوارض تهدید کنندۀ سانسوریاهای جوان و روش‌های درمان آنها
معمولاً پایۀ نورستۀ سانسوریای جوان، چه پایه‌ای که در آب قرار گرفته و چه پایه‌ای که به طور مستقیم وارد خاک شده، و چه پاجوش‌های سانسوریا تا پیش از رسیدن به وضعیت پایا و سازگاری با اقلیم پیرامون خود، ممکن است در معرض یک سری بیماری‌ها و آفات قرار گیرند که در جدول زیر به چند مورد از آنها اشاره می‌شود و در ادامه درباره آنها به طور کامل توضیح خواهیم داد:
| عوارض تهدید کننده سانسوریا | |
| زخم های سفید پنبه‌ای | نقاط قهوه‌ای برروی برگ ها |
| نقاط سوخته بر روی برگ ها | نرم بودن برگ های جدید |
| برگ های جدید بد شکل | پوسیدگی از محل قاعده |
۱) ایجاد زخم‌های سفید پنبه‌ای شکل بر روی برگ ها: عامل این زخم ها، حشره است که با پنبۀ آغشته به سمّ حشره کش از بین می‌رود. این سمپاشی باید هر دو هفته یک بار انجام شود.
۲) ایجاد نقاط قهوه‌ای بر روی برگ‌ها: علت بروز این نقاط قهوه‌ای یا لکه‌ها بر روی برگ‌ها، استفادۀ بیش از حد از مواد براق کننده بر روی برگ‌ها است. در صورتی که برای جلوگیری از بروز این نقاط قهوه‌ای می‌توان از روش غبارپاشی برای تمیز کردن برگ‌ها استفاده کرد.
۳) ایجاد نقاط سوخته بر روی برگ‌ها و مشاهدۀ سوختگی بر روی لبۀ آنها: برگ‌ها در تماس با شیشه یا دیوار داغ شده و به مرور زمان می‌سوزند.
۴) نرم بودن برگ‌های جدید و ریزش مداوم آنها: اگر تغذیه گیاه بیش از حد مجاز آن صورت گیرد، برگ‌های جدید از رشد و پایداری لازم برخوردار نخواهند بود. لذا در این شرایط باید روند تغذیه گیاه را قطع کنید تا گیاه به وضعیت استاندارد خود برگردد.
خشک شدن و قهوه‌ای شدن برگ‌ها: این اتفاق زمانی می‌افتد که گیاه تشنگی بیش از حد بکشد. لذا به عنوان یک اقدام سریع، گلدان را به مدت ۱۵ دقیقه در یک ظرف پر از آب قرار دهید.
۵) برگ‌های جدید بد شکل هستند و حشرات ریزی بر روی آنها مشاهده می‌شوند: این حشرات ریز، شپشک هستند و با سم مخصوص حشره کش به صورت هر دو هفته یک بار می‌توان آنها را دفع کرد.
۶) ایجاد لکه‌های قهوه‌ای بر روی برگ‌ها: عامل این نوع لکه‌ها آبیاری بیش از حد گیاه سانسوریا است. برای رفع این مشکل ابتدا برگ‌های صدمه دیده را حذف کنید، سپس آبیاری را موقتاً قطع کنید و تا خشک نشدن کامل سطح خاک آن را از سر نگیرید.
رنگ پریدگی برگ‌ها و تحلیل رفتن نقوش آنها: نور کم باعث رنگ پریدگی برگ‌ها می‌شود. لذا توصیه می شود گیاه را به روشنایی غیر مستقیم نور خورشید انتقال دهید.
۷) برگ‌ها از محل قاعده دچار پوسیدگی می‌شوند: برای رفع این معضل آبیاری گیاه را متوقف کنید و مدتی اجازه دهید تا خاک گلدان به طور کامل خشک شود. اگر لکه‌های پوسیده بر روی سطح گیاه همچنان مشاهده شدند، عامل آن ممکن است غبارپاشی گیاه باشد. لذا روند غبارپاشی گیاه را متوقف کنید و اجازه دهید که رطوبت کم‌تری بر روی برگ‌ها بنشیند.
جمع بندی
آنچه که در اینجا با شما در میان گذاشتیم، روش‌های کلی برای برای تکثیر گل سانسوریا بود که هر چند ساده به نظر می‌رسند، اما دارای ظرافت‌هایی هستند که نیاز به مهارت و تجربۀ زیادی دارند. اگر از پایۀ مادر کم و محدودی از گیاه سانسوریا برخوردارید، به شما توصیه می‌کنیم که ریسک خشک شدن همان پایۀ محدود را قبول نکنید و برای تکثیر گیاه سانسوریای زیبای خود از یک نفر صاحب تجربه و مهارت استفاده کنید.
لذا چنان‌چه در خانه یا محل کار گلدان سانسوریا دارید و می‌خواهید آن را تکثیر کنید، پیش از هر اقدامی، روش تئوری تکثیر سانسوریا را با دقت مطالعه کنید و سپس دست به کار شوید.